Öz
Evelik otu (Rumex crispus L.)
olarak da bilinen labada otu Çobandeğneğigiller (Karabuğdaygiller,
Polygonaceae) familyasına ait, boyu bir metreyi geçmeyen, çok yıllık otsu bir
bitkidir. Rumex cinsi, Kuzey
yarımkürede yayılış gösterir ve 100 den fazla türü vardır. Ülkemizde 24 türü
bulunur. Yaprakları Anadolu’da “Evelik” ismi altında, sebze olarak veya dolması
yapılarak, yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Ayrıca bitkisel tedavide
kullanılan en eski bitkilerden biridir. Mide ve bağırsak bozukluklarında çok
etkilidir. Kökleri öğütülerek diş temizliğinde ve diş eti tedavisinde
kullanılır. Yaprakları ve bilhassa kökleri ilaç yapımında tıp dünyasında
kullanılmaktadır. Bu çalışmada Sivas ilinde, doğal olarak yetişebilen
yaprakları çiğ ve pişirilerek yenilen Evelik bitkisinin yaprak kısımlarının
makro ve mikro besin elementleri bakımından incelenmesi amaçlanmıştır. Elementlerden fosfor (P) tayini için
kolorimetrik olarak 882 nm’de spektrofotometrede analiz yapılmıştır. Potasyum
(K), Demir (Fe), Manganez (Mn), Çinko (Zn) ve Bakır (Cu) elementlerinin
konsantrasyonları ise Atomik absorpsiyon spektrofotometre ile belirlenmiştir.
Evelik bitkisinin Azot (N) konsantrasyonları ise Kjeldahl destilasyon yöntemine
göre belirlenmiştir. Çalışma sonucunda Evelik bitkisinin yapraklarındaki besin
elementlerinin %2.59 N, %0.360 P, %6.85 K, %0.66 Mg, %0.48 Ca, 225.8 mg/kg Fe,
27.5 mg/kg Zn, 30.4 mg/kg Mn ve 8.9 mg/kg Cu konsantrasyonları halinde olduğu
belirlenmiştir. Sonuç olarak Evelik bitkisinin, makro ve mikro besin
elementleri bakımından yeter düzeyde olduğu, özellikle de yüksek K
konsantrasyonuna sahip olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- [1]. Önde S. and Vurdu H., Bitki çeşitliliği ve unutulan gen kaynakları, Tabiat ve İnsan, Ankara, 22-2 (1988) 27-31.
- [2]. Kökosmanlı M. and Keleş, F., Erzurum' da yetiştirilen kızılcık meyvesinin marmelat ve pulpa işlenerek değerlendirilmesi, Gıda/The Journal Of Food., 25-4 (2000) 289-298.
- [3]. Demir, H., Erzurum’da yetişen madımak, yemlik ve kızamık bitkilerinin bazı kimyasal bileşimi, Bahçe, 35-2 (2006) 55-60.
- [4]. Aslan B.G. and Yazıcı K., Doğadan güzellikler: Yabani çiçekler 1 (Ranunculaceae - Düğün çiçeğigiller), Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi (TÜRKTOB), (2017) 50-53.
- [5]. Baytop T., Therapy with medicinal plants in Turkey (past and present). Publications of İstanbul University, No:3255, 1st ed. İstanbul, 1984; p 480.
- [6]. Yücel E., Güney F., Yücel Şengün İ., The wild plants consumed as a food in Mihalıççık district (Eskişehir/Turkey) and consumption forms of these plants, Biol. Div. and Conser., 3-3 (2010) 158-175.
- [7]. Al-Qura’n S.A., Ethnobotanical and ecological studies of wild edible plants in Jordan, Libyan Agri. Res. Cen.r J. Internatio., 1-4 (2010) 231-243.
- [8]. Ceylan F. and Yücel E., Consumption forms and nutrient content values of wild plants consumed as a food in and around Düzce, AKU J. Sci. Eng., 15-3 (2015) 1-17.
- [9]. Özen T., Antioxidant activity of wild edible plants in the Black Sea Region of Turkey, Grasas Y Aceites., 61-1 (2010) 86-94.
- [10]. Doğan M.N., Ünay A., Boz Ö., Albay F., Determination of optimum weed control timing in maize (Zea mays L.), Turkish J. Agri. and Forest., 28-5 (2004) 349-354.
- [11]. Sağlam M.T., Bahtiyar M., Cangir, C., Tok H.H., Toprak Bilimi. Anadolu Matbaacılık Tic. Koll. Şti., Tekirdağ, 1993; p:446.
- [12]. Fageria N.K., The Use of Nutrients in Crop Plants, CRC Pres, Boca Raton, Florida: New York, 2009; pp 380-391.
- [13]. Kacar B. and Katkat V., Bitki Besleme. Nobel Yayın Dağıtım Tic. Ltd. Şti. 5th ed. Kızılay: Ankara, 2010; p 659.
- [14]. Bolat İ. and Kara Ö., Bitki Besin Elementleri: Kaynakları, İşlevleri, Eksik ve Fazlalıkları, J. of Bartin Faculty of Forest., 19-1 (2017) 218-228.
- [15]. Huang W.Y., Cai Y.Z., Corke H., Sun M., Survey of antioxidant capacity and nutritional quality of selected edible and medicinal fruit plants in Hong Kong, J. Food Composit and Analy., 23-6 (2010) 510-517.
- [16]. Kaur C. ve Kapoor H.C., Antioxidants in fruits and vegetables - the millennium's health, International J. Food Sci. and Techno., 36-7 (2001) 703-725.
- [17]. Ozcan M.M., and Akbulut M., Erratum to? Estimation of minerals, nitrate and nitrite contents of medicinal and aromatic plants used as spices, condiments and herbal tea? [Food Chem. 106-2 (2008) 852? 858]. Food Chem., 109-4 (2008) 931.
- [18]. Zeitouny J.G., Wild Edible Plant Consumption and Age-Related Cataracts in a Rural Lebanese Elderly Population: A Case control Study. Yüksek Lisans Tezi, School of Dietetics and Human Nutrition, McGill University/ Kanada, 2007.
- [19]. Yücel E., Tapırdamaz A., Yücel Şengün İ., Yılmaz G., Ak A., Determining the usage ways and nutrient contents of some wild plants around Kisecik Town (Karaman/Turkey), Biol. Div. and Conser., 4-3 (2011) 71-82.
- [20]. Tunçgenç Ş. ve Tunçgenç M., Giritli Türklerin mutfağından ot ve sebze yemekleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2nd ed. İstanbul, 2008.
- [21]. İnaltong T., Türkiye'nin otları. Available at: http://www.turkish-cuisine.org/print.php?id=188&link. Retrieved May 14, 2018. (Sample reference of website)
- [22]. Karaca O.B., Yıldırım O., Celil Çakıcı C., An Evaluation on Their Relation to Health and Wild Plant Meals, Wild Edible Plants in Gastronomy Tourism, J. Tourism and Gastro. Studi., 3-3 (2015) 27-42.
- [23]. Bremner J.M., Method of Soil Analysis, Part 2, Chemical and Microbiological Methods, American Society of Agronomy Inc. Madison: USA, 1965; pp 1149-1178.
- [24]. Murphy J. and Riley J.P., A Modified Single Solution for the Determination of Phosphate in Natural Waters, Anal. Chem, Acta., 27 (1962) 31-36.
- [25]. Turan M., Kordali S., Zengin H., Dursun A., Sezen Y., Macro and Micro Mineral Content of Some Wild Edible Leaves Consumed in Eastern Anatolia, Acta Agri. Scandinavica, Sec. B - Plant Soil Sci., 53-3 (2003) 129-137.
Öz
Evelik plant (Rumex crispus
L.), which is also known as Labada plant, is a perennial herbaceous plant
specie belonging to Polygonaceae family that are mostly a meter in length. Rumex species have a distribution in the
Northern hemisphere and have more than 100 species. In Turkey, 24 Rumex species
are present. Evelik leaves are used frequently in the Anatolia for the
preparation of stuffed wraps. Additionally, it is one of the oldest plants
known to be used for herbal remedies. It is believed that this plant is
especially potent in gastrointestinal illnesses. Evelik leaves, but especially
the roots are used for drugs in medicine. In the present study, determination
of macro and micro nutritional elements was aimed in Evelik leaves sampled from
naturally grown plants in Sivas province. Phosphor (P) was determined
calorimetrically at 882 nm by using spectrophotometer. Potassium (K), Iron
(Fe), Manganese (Mn), Zinc (Zn), and Copper (Cu) were determined by using
Atomic absorbtion spectrometry. Nitrogen (N) was determined by using Kjeldahl
distillation method. Results revealed that the element concentrations
determined in Evelik leaves were N (2.59 %); P (0.360 %); K (6.85 %); Mg (0.66
%); Ca (0.48 %); Fe (225.8 mg/kg); Zn (27.5 mg/kg); Mn (30.4 mg/kg); Cu (8.9
mg/kg). In conclusion, it was revealed that the Evelik leaves are sufficient
for both macro and micro nutritional elements and have a higher K
concentration.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- [1]. Önde S. and Vurdu H., Bitki çeşitliliği ve unutulan gen kaynakları, Tabiat ve İnsan, Ankara, 22-2 (1988) 27-31.
- [2]. Kökosmanlı M. and Keleş, F., Erzurum' da yetiştirilen kızılcık meyvesinin marmelat ve pulpa işlenerek değerlendirilmesi, Gıda/The Journal Of Food., 25-4 (2000) 289-298.
- [3]. Demir, H., Erzurum’da yetişen madımak, yemlik ve kızamık bitkilerinin bazı kimyasal bileşimi, Bahçe, 35-2 (2006) 55-60.
- [4]. Aslan B.G. and Yazıcı K., Doğadan güzellikler: Yabani çiçekler 1 (Ranunculaceae - Düğün çiçeğigiller), Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi (TÜRKTOB), (2017) 50-53.
- [5]. Baytop T., Therapy with medicinal plants in Turkey (past and present). Publications of İstanbul University, No:3255, 1st ed. İstanbul, 1984; p 480.
- [6]. Yücel E., Güney F., Yücel Şengün İ., The wild plants consumed as a food in Mihalıççık district (Eskişehir/Turkey) and consumption forms of these plants, Biol. Div. and Conser., 3-3 (2010) 158-175.
- [7]. Al-Qura’n S.A., Ethnobotanical and ecological studies of wild edible plants in Jordan, Libyan Agri. Res. Cen.r J. Internatio., 1-4 (2010) 231-243.
- [8]. Ceylan F. and Yücel E., Consumption forms and nutrient content values of wild plants consumed as a food in and around Düzce, AKU J. Sci. Eng., 15-3 (2015) 1-17.
- [9]. Özen T., Antioxidant activity of wild edible plants in the Black Sea Region of Turkey, Grasas Y Aceites., 61-1 (2010) 86-94.
- [10]. Doğan M.N., Ünay A., Boz Ö., Albay F., Determination of optimum weed control timing in maize (Zea mays L.), Turkish J. Agri. and Forest., 28-5 (2004) 349-354.
- [11]. Sağlam M.T., Bahtiyar M., Cangir, C., Tok H.H., Toprak Bilimi. Anadolu Matbaacılık Tic. Koll. Şti., Tekirdağ, 1993; p:446.
- [12]. Fageria N.K., The Use of Nutrients in Crop Plants, CRC Pres, Boca Raton, Florida: New York, 2009; pp 380-391.
- [13]. Kacar B. and Katkat V., Bitki Besleme. Nobel Yayın Dağıtım Tic. Ltd. Şti. 5th ed. Kızılay: Ankara, 2010; p 659.
- [14]. Bolat İ. and Kara Ö., Bitki Besin Elementleri: Kaynakları, İşlevleri, Eksik ve Fazlalıkları, J. of Bartin Faculty of Forest., 19-1 (2017) 218-228.
- [15]. Huang W.Y., Cai Y.Z., Corke H., Sun M., Survey of antioxidant capacity and nutritional quality of selected edible and medicinal fruit plants in Hong Kong, J. Food Composit and Analy., 23-6 (2010) 510-517.
- [16]. Kaur C. ve Kapoor H.C., Antioxidants in fruits and vegetables - the millennium's health, International J. Food Sci. and Techno., 36-7 (2001) 703-725.
- [17]. Ozcan M.M., and Akbulut M., Erratum to? Estimation of minerals, nitrate and nitrite contents of medicinal and aromatic plants used as spices, condiments and herbal tea? [Food Chem. 106-2 (2008) 852? 858]. Food Chem., 109-4 (2008) 931.
- [18]. Zeitouny J.G., Wild Edible Plant Consumption and Age-Related Cataracts in a Rural Lebanese Elderly Population: A Case control Study. Yüksek Lisans Tezi, School of Dietetics and Human Nutrition, McGill University/ Kanada, 2007.
- [19]. Yücel E., Tapırdamaz A., Yücel Şengün İ., Yılmaz G., Ak A., Determining the usage ways and nutrient contents of some wild plants around Kisecik Town (Karaman/Turkey), Biol. Div. and Conser., 4-3 (2011) 71-82.
- [20]. Tunçgenç Ş. ve Tunçgenç M., Giritli Türklerin mutfağından ot ve sebze yemekleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2nd ed. İstanbul, 2008.
- [21]. İnaltong T., Türkiye'nin otları. Available at: http://www.turkish-cuisine.org/print.php?id=188&link. Retrieved May 14, 2018. (Sample reference of website)
- [22]. Karaca O.B., Yıldırım O., Celil Çakıcı C., An Evaluation on Their Relation to Health and Wild Plant Meals, Wild Edible Plants in Gastronomy Tourism, J. Tourism and Gastro. Studi., 3-3 (2015) 27-42.
- [23]. Bremner J.M., Method of Soil Analysis, Part 2, Chemical and Microbiological Methods, American Society of Agronomy Inc. Madison: USA, 1965; pp 1149-1178.
- [24]. Murphy J. and Riley J.P., A Modified Single Solution for the Determination of Phosphate in Natural Waters, Anal. Chem, Acta., 27 (1962) 31-36.
- [25]. Turan M., Kordali S., Zengin H., Dursun A., Sezen Y., Macro and Micro Mineral Content of Some Wild Edible Leaves Consumed in Eastern Anatolia, Acta Agri. Scandinavica, Sec. B - Plant Soil Sci., 53-3 (2003) 129-137.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Bölüm | Natural Sciences |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 24 Aralık 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Ağustos 2018 |
| Kabul Tarihi | 18 Kasım 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018Cilt: 39 Sayı: 4 |